(ΜΑΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2005 - ÔÅÕ×ÏÓ 31)
Αριθμός απόφασης: ΣτΕ Ολ 676/2005
Τμήμα: Ολομέλεια
Πρόεδρος: Χ. Γεραρής, Πρόεδρος ΣτΕ
Εισηγητής: Π. Πικραμμένος, Σύμβουλος
Εργασίες κατασκευής Νέου Μουσείου Ακροπόλεως. Οι διατάξεις του Ν. 3028/2002 και του Ν. 1650/1986 θεσπίζουν δύο εκ παραλλήλου ισχύουσες διαδικασίες, μεταξύ των οποίων δεν υφίσταται χρονική ιεράρχηση και, επομένως, δεν είναι από τον νόμο υποχρεωτική η τήρηση ορισμένης σειράς κατά την έκδοση των σχετικών πράξεων. Συνεπώς, δεν είναι απαραίτητη προ της εκδόσεως της αποφάσεως του Υπουργού Πολιτισμού, με την οποία εγκρίνεται η εκτέλεση έργου επί ή πλησίον αρχαίων, η σύνταξη ΜΠΕ και η έγκριση περιβαλλοντικών όρων.
-
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού με την οποία εγκρίνεται, κατά το άρθρο 10 του Ν. 3028/2002, η εκτέλεση έργου επί ή πλησίον αρχαίων συνιστά μεν και αυτή προϋπόθεση για την έναρξη κατασκευής του έργου, πλην αποτελεί διάφορο περίπτωση και δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι περιλαμβάνεται μεταξύ των πράξεων εκείνων, πριν από την έκδοση των οποίων είναι απαραίτητη η σύνταξη μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων και η έγκριση περιβαλλοντικών όρων. Τούτο δε, διότι οι οικείες διατάξεις του Ν. 3028/2002 και του Ν. 1650/1986 θεσπίζουν δύο εκ παραλλήλου ισχύουσες διαδικασίες, μεταξύ των οποίων δεν υφίσταται χρονική ιεράρχηση και επομένως δεν είναι από τον νόμο υποχρεωτική η τήρηση ορισμένης σειράς κατά την έκδοση των σχετικών πράξεων. Κατόπιν αυτών, και ανεξάρτητα από το ζήτημα εάν η μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων και η έγκριση περιβαλλοντικών όρων απαιτείται ακόμη και στην περίπτωση που ο χώρος στον οποίο προορίζεται να πραγματοποιηθεί το σχεδιαζόμενο έργο έχει ήδη χαρακτηρισθεί ως χώρος για την εγκατάσταση αυτού με το γενικό πολεοδομικό σχέδιο ή με εγκεκριμένο ρυμοτομικό σχέδιο, πάντως η έκδοση των πιο πάνω πράξεων δεν συνιστά προϋπόθεση για την έκδοση της προσβαλλομένης αποφάσεως του Υπουργού Πολιτισμού.
Μεταξύ των λοιπών λόγων προβάλλεται και ότι με την προσβαλλομένη χορηγήθηκε έγκριση της οριστικής μελέτης του Μουσείου, χωρίς να έχει ολοκληρωθεί η ανασκαφική έρευνα στον χώρο του οικοπέδου Μακρυγιάννη και συγκεκριμένα στα σημεία των απαλλοτριωθεισών κατοικιών στην οδό Χατζηχρήστου, καθώς και σε τμήματα στο βορειοδυτικό και νοτιοδυτικό μέρος του οικοδομικού τετραγώνου. Από τα στοιχεία του φακέλου προκύπτει όμως ότι τα τμήματα στα οποία αναφέρονται οι αιτούντες δεν καταλαμβάνονται από το κτίριο του Μουσείου και, συνεπώς, δεν τίθεται ζήτημα καταστροφής μη ανευρεθεισών ακόμη αρχαιοτήτων.
Κατά τη γνώμη όμως του μειοψηφούντος Συμβούλου κ. Γ. Παπαγεωργίου, εφόσον στο χώρο που περιβάλλει το υπό ανέγερση κτίριο του Μουσείου δεν είχε ολοκληρωθεί κατά το χρόνο εκδόσεως της προσβαλλόμενης πράξεως η ανασκαφική έρευνα, δεν ήταν ακόμη γνωστό, ποίας σημασίας αρχαία υπήρχαν στον ως άνω μη ανασκαφέντα χώρο, ούτε, βεβαίως, τι επιπτώσεις θα είχε επί των αρχαίων τούτων η πλησίον αυτών ανέγερση του επίμαχου κτιρίου. Δεδομένης δε της εγγύτητος του χώρου τούτου προς το εν λόγω κτίριο, βασίμως προβάλλεται ότι όφειλε ο Υπουργός Πολιτισμού, πριν χορηγήσει, με την προσβαλλόμενη πράξη, έγκριση για ανέγερση του κτιρίου αυτού, να αναμείνει την ολοκλήρωση των ανασκαφικών εργασιών στον ανωτέρω χώρο, αφού, κατά το άρθρο 10 παρ. 2 του Ν. 3028/2002, για τη χορήγηση εγκρίσεως διενεργείας οικοδομικών εργασιών όχι μόνον επί αλλά και πλησίον αρχαίου, απαιτείται προηγούμενη αξιολόγηση της σημασίας αυτού και των επιπτώσεων των εν λόγω εργασιών επ' αυτού.
Ακόμη, κρίθηκε από την πλειοψηφία ότι η νομιμότητα της χορηγηθείσης από τον Υπουργό Πολιτισμού εγκρίσεως δεν επηρεάζεται από την ακύρωση της προηγηθείσης αποφάσεως περί εγκρίσεως της προμελέτης, εφόσον δεν στηρίχθηκε σε αυτήν ούτε επαναλαμβάνει πλημμέλειες αυτής.
Εξάλλου, η έγκριση από τον Υπουργό Πολιτισμού οριστικής μελέτης, της οποίας δεν έχει προηγηθεί η σύνταξη προμελέτης, δεν είναι πλημμελής, εφόσον πάντως πρόκειται για πλήρη μελέτη που παρέχει όλες τις πληροφορίες και τις παραμέτρους για την κατασκευή του έργου και τις ενδεχόμενες επιπτώσεις σε αρχαιότητες.
Προβάλλονται περαιτέρω λόγοι ανα-φερόμενοι στο ύψος του νέου Μουσείου Ακροπόλεως και του εξ αυτού επηρεασμού αφενός μεν της θέας προς τον Βράχο της Ακροπόλεως, αφετέρου δε του γειτονικού κτιρίου WEILER. Ως προς αυτά, το ΣτΕ έκρινε με πλειοψηφία ότι καλώς έκρινε το ΚΑΣ. Μειοψηφία όμως των Συμβούλων κ.κ. Ι. Μαρή, Ν. Σακελλαρίου, Γ. Παπαγεωργίου, Μ. Καραμανώφ και Δ. Αλεξανδρή έκρινε αναφορικά με το πρώτο ζήτημα ότι η εκ του Συντάγματος και του αρχαιολογικού νόμου επιβαλλόμενη προστασία και ανάδειξη των αρχαίων μνημείων έχει την έννοια ότι δεν είναι νόμιμη οποιαδήποτε παρέμβαση εντός του αναγκαίου για την ανάδειξή τους χώρου, δυναμένη να βλάψει ή να υποβαθμίσει αυτά. Ειδικά δε προκειμένου περί των μνημείων της Ακροπόλεως, τα οποία αποτελούν εξέχοντα στοιχεία της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς, η ανωτέρω συνταγματική προστασία τα καθιστά και δεσπόζοντα στοιχεία όχι μόνο της εγγύς των μνημείων ζώνης, αλλά ολόκληρης της ευρύτερης περιοχής των Αθηνών, σε τρόπο ώστε να μην είναι επιτρεπτό να επισκιάζονται από άλλα κτίρια λόγω των διαστάσεων, ύψους, όγκου κ.λπ. αυτών. Κατά συνέπεια κατά τη γνώμη της μειοψηφίας η κατασκευή του επιμάχου Μουσείου, ύψους από 15,30 μ. έως 28,50 μ. και όγκου σχεδόν πενταπλάσιου του Παρθενώνα σε απόσταση μόλις 370 μέτρων από τη νότια πλευρά του Ιερού Βράχου, προσβάλλει προδήλως και κατά κοινή πείρα τη δεσπόζουσα θέση των μνημείων.
Αναφορικά με τη δεύτερη αιτιολογία, η πλειοψηφία έκρινε ότι αρμοδίως και αιτιολογημένα το ΚΑΣ έκρινε ότι δεν επηρεάζεται από την κατασκευή του Μουσείου το γειτονικό κτίριο WEILER. Κατά τη γνώμη της μειοψηφίας αρμόδιο για την κρίση αυτή δεν ήταν το ΚΑΣ, αλλά το Κεντρικό Συμβούλιο Νεότερων Μνημείων, δεδομένου ότι το κτίριο αυτό έχει ανεγερθεί μεταξύ των ετών 1834 και 1839, επομένως είναι νεότερο μνημείο χρήζον ειδικής κρατικής προστασίας.
Σχόλιο: Αναφορικά με τις αιτήσεις ακυρώσεως κατά πράξεων που αφορούν στο νέο Μουσείο Ακροπόλεως, έχουν εκδοθεί πλην της ανωτέρω και οι εξής αποφάσεις του ΣτΕ:
1. 304 και 305/1998, Ολομέλειας: Με αυτές κρίθηκε μεταξύ άλλων ότι οι ειδικές διατάξεις που απαιτούν ΜΠΕ δεν εφαρμόζονται σε περίπτωση έγκρισης ή τροποποίησης γενικού πολεοδομικού σχεδίου, το οποίο κατά την κατάρτισή του περιλαμβάνει παρόμοια μελέτη.
2. 4014/1998 Ολομέλειας: Περιέχει παρόμοιες σκέψεις ως προς τη ΜΠΕ. Επιπρόσθετα, αποφαίνεται ότι από τις διατάξεις του ν.δ. 797/1971 δεν επιβάλλεται στο αρμόδιο όργανο η υποχρέωση να προβαίνει πριν την έκδοση της σχετικής πράξης σε προπαρασκευαστικές ενέργειες για την αντιμετώπιση του ενδεχομένου ο σκοπός της απαλλοτρίωσης να επιτευχθεί με άλλα μέσα.
3. 4015/1998 Ολομέλειας: Σε αυτήν επαναλαμβάνονται οι ίδιες σκέψεις και γίνεται παραπομπή στις ΣτΕ Ολ 304-305/1998.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση (676/2005) το ΣτΕ κρίνει ότι, ανεξαιρέτως της έγκρισης ή όχι ΓΠΣ, οι δύο διαδικασίες (άδεια Υπουργού Πολιτισμού για έναρξη έργων προστασίας πολιτιστικής κληρονομιάς και μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων) μπορούν να βαίνουν παράλληλα χωρίς χρονολογική ιεράρχηση (δεν απαιτείται δηλαδή να εκδοθεί πρώτα ΜΠΕ και έγκριση περιβαλλοντικών όρων και μετά να εκδοθεί η απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού). Δεδομένου ότι εδώ ενδεχομένως δεν συνέτρεχε περίπτωση, δεν εξετάσθηκε το πολύ ενδιαφέρον ζήτημα, πώς έχει το θέμα όταν η απόφαση του υπουργού αφορά στην εκτέλεση έργων πολιτισμού που έχουν σχέση και με την αστική ανάπτυξη, όπως αυτή αναφέρεται στο Παράρτημα ΙΙ της Οδηγίας 85/337, όπως τροποποιηθείσα ισχύει, οπότε η ΜΠΕ οφείλει κατά τη γνώμη μου να εκδίδεται πριν την άδεια της διοίκησης. Επομένως η απόφαση αυτή της Ολομέλειας κρίνει μόνο για τις περιπτώσεις που δεν εμπίπτουν στις Οδηγίες 85/337 και 2001/42.
Άννα Κοντοθανάση, Δικηγόρος
