Δασικός πλούτος
Δημήτριος Η. Παπαστερίου
Ομότ. Καθηγητής Νομικής Α.Π.Θ.
Ο δασικός πλούτος ανάγεται σε σημαντικό νομοθετικό στόχο. Αποδίδεται ως στόχος του Συντάγματος, ενυπάρχει σε ποικίλα νομοθετήματα και έχει έντονη την παρουσία του στη νομολογία.
Ενώ στο κείμενο του Συντάγματος (άρθρα 17, 24 και 117) δεν γίνεται ρητή αναφορά στο «δασικό πλούτο», σε σειρά αποφάσεων (και του ΣτΕ) επισημαίνεται η «ανάγκη διαφυλάξεως» του «δασικού πλούτου» ως συνταγματικός στόχος. Πράγματι, στο πλαίσιο ιδιαίτερης μέριμνας για τα δάση και τις δασικές εκτάσεις εισάγονται «…στο κείμενο του Συντάγματος ειδικές διατάξεις, με τις οποίες οι εκτάσεις με δασική βλάστηση υπάγονται σε αυστηρό προστατευτικό καθεστώς…»(1).
Νομολογία: «…Προκειμένου, μάλιστα, για τα δάση και τις δασικές εκτάσεις, ..., ο συντακτικός νομοθέτης, εμφορούμενος από τις νεότερες αντιλήψεις για την ανάγκη διαφυλάξεως του δασικού πλούτου, έλαβε ιδιαίτερη μέριμνα εισάγοντας στο κείμενο του Συντάγματος ειδικές διατάξεις, με τις οποίες οι εκτάσεις με δασική βλάστηση υπάγονται σε αυστηρό προστατευτικό καθεστώς…»(2).
Ρητή αναφορά στο δασικό πλούτο γίνεται στο άρθρο 1 ν. 3511/2006, όπου ορίζεται ότι «1. Το Πυροσβεστικό Σώμα ... έχει ως αποστολή: α. ασφάλεια και προστασία της ζωής και της περιουσίας των πολιτών και του Κράτους, του φυσικού περιβάλλοντος και ιδίως του δασικού πλούτου της Χώρας από τους κινδύνους των πυρκαγιών, θεομηνιών και άλλων καταστροφών…»(3).
Η αναδάσωση, που επιβάλλεται από το άρθρο 117 παρ. 3(4) του Συντ., για την προστασία του δασικού πλούτου, συνιστά θεμιτό περιορισμό της ιδιοκτησίας, περιορισμό που δεν αντίκειται στο άρθρο 17 του Συντ.(5).
Νομολογία: «…Το μέτρο της αναδάσωσης, υπαγορευόμενο, ειδικότερα, από το δημόσιο συμφέρον της προστασίας του δασικού πλούτου της Χώρας, εναρμονίζεται τόσο με τις διατάξεις του άρθρου 17 παρ. 1 του Συντάγματος όσο και με εκείνες του άρθρου 1 του 1ου Προσθέτου Πρωτοκόλλου της Ε.Σ.Δ.Α…»(6).
Στη μικρότερη δυνατή απώλεια δασικού πλούτου αναφέρεται το άρθρο 49 ν. 998/1979, όπως ισχύει.
Χαρακτηριστικές είναι αποφάσεις δικαστηρίων που θέτουν ως όρο «…τη μικρότερη δυνατή απώλεια του δασικού πλούτου…»(7) ή τη «δυσανάλογη κατασπατάληση δασικού πλούτου σε σχέση με την πρόοδο του όλου έργου…»(8).
Νομολογία: «…Ενόψει δε της ως άνω καθιερωθείσης προστασίας των δασών και των δασικών εκτάσεων, μόνον κατ’ εξαίρεση παρέχεται ευχέρεια στον κοινό νομοθέτη να επιτρέπει επεμβάσεις που μεταβάλλουν ή αλλοιώνουν το δασικό χαρακτήρα αυτών, εφόσον συντρέχουν επιτακτικοί λόγοι δημοσίου συμφέροντος, υπό τον όρο, πάντως, ότι η θυσία της δασικής βλαστήσεως αποτελεί το μόνο πρόσφορο μέσον για την ικανοποίηση αυτών των αναγκών και ότι οι επεμβάσεις περιορίζονται στο απολύτως αναγκαίο μέτρο, γίνονται δηλαδή με την μικρότερη δυνατή απώλεια δασικού πλούτου…»(9).
Η μη υπαγωγή των αρχαιολογικών χώρων στις διατάξεις του ν. 998/1979 - ο οποίος αποσκοπεί στη θέσπιση καθεστώτος προστασίας του δασικού πλούτου - δεν καθιερώνεται ως γενική εξαίρεση των χώρων αυτών από την εφαρμογή της δασικής νομοθεσίας, αλλά ως μετάθεση της ασκήσεως των αρμοδιοτήτων διαχειρίσεως των δασών και των δασικών εκτάσεων στις αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού(10).
Σε πολλές περιπτώσεις η προστασία του δασικού και θηραματικού πλούτου αφενός ρυθμίζεται σε συγκεκριμένη διάταξη νόμου(11), αφετέρου ανάγεται σε καταστατικό σκοπό από την ιδιωτική αυτονομία(12).
Ο όρος «δασικός πλούτος» εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πεδίο νομικών όρων. παλαιότερα του Δασικού Δικαίου, ήδη του Κτηματολογικού Δασικού Δικαίου, με τους οποίους βρίσκεται σε μια οργανική και λειτουργική συνάφεια.
Εδώ ανήκουν συγκεκριμένοι νομικοί όροι –πέρα από τους όρους «δάσος» και «δασική έκταση»- που διαδραματίζουν σημαντικότατο ρόλο κατά τη ρύθμιση του δασικού φαινομένου. Σε αυτούς εντάσσονται οι όροι «δασικό οικοσύστημα»(13), «δασική βλάστηση»(14), «δασικό περιβάλλον»(15), «δασικός χαρακτήρας»(16), «δασική περιοχή»(17), «δασικές εκτάσεις»(18), «δασική ιδιοκτησία»(19), «χλωρίδα»(20), καθώς και «πανίδα»(21).
Σύμφωνα με τα παραπάνω, ο δασικός πλούτος έχει αναχθεί σε θεμελιώδη παράμετρο του Κτηματολογικού Δασικού Δικαίου, ενός δικαίου που χαρακτηρίζεται από μια «απλουστευμένη» τρισύνθετη ενότητα: «Εμπράγματο Δίκαιο <->Δασικό Δίκαιο<->Κτηματολογικό Δίκαιο».
20 Οκτ. 2014
-----------------------------------
1. ΟλΣτΕ 2636/2009, ΝΟΜΟΣ. ΟλΣτΕ 2640/2009, ΕΔΔΔΔ 2010 55. ΣτΕ 2827/2013, ΝΟΜΟΣ. ΣτΕ 2108/2010, ΝΟΜΟΣ. ΣτΕ 3887/2008, ΝΟΜΟΣ.
2. ΣτΕ 2312/2012, ΝΟΜΟΣ. ΣτΕ 3887/2008, ΝΟΜΟΣ. ΣτΕ 4003/2008, ΝΟΜΟΣ.
3. ΣτΕ 3612/2011, ΝΟΜΟΣ. ΔΠρΠυργ 94/2014, ΝΟΜΟΣ. ΔΠρΠυργ 95/2014. ΝΟΜΟΣ. ΔΠρΠυργ 956/2014. ΝΟΜΟΣ.
4. Στο άρθρο 117 παρ. 3 Συντ., ορίζεται ότι «Δημόσια ή ιδιωτικά δάση και δασικές εκτάσεις που καταστράφηκαν ή καταστρέφονται από πυρκαγιά ή που με άλλο τρόπο αποψιλώθηκαν ή αποψιλώνονται δεν αποβάλλουν για το λόγο αυτό το χαρακτήρα που είχαν πριν καταστραφούν, κηρύσσονται υποχρεωτικά αναδασωτέες και αποκλείεται να διατεθούν για άλλο προορισμό».
5. ΣτΕ 3336/2011, ΝΟΜΟΣ. ΣτΕ 4612/2011, ΝΟΜΟΣ.
6. ΣτΕ 2519/2009, ΝΟΜΟΣ. ΣτΕ 2689/2007, ΝΟΜΟΣ.
7. ΣτΕ 1421/2013, ΝΟΜΟΣ (υπό 24). ΣτΕ 3816/2010, ΝΟΜΟΣ. ΣτΕ 4448.2010, ΝΟΜΟΣ. ΣτΕ 2517/2009, ΝΟΜΟΣ. ΣτΕ 3280/2008, ΝΟΜΟΣ. ΣτΕ 3887/2008, ΝΟΜΟΣ. ΣτΕ 1153/2007, ΝΟΜΟΣ. ΣτΕ 3297/2007, ΝΟΜΟΣ. ΣτΕ 3596/2007, ΝΟΜΟΣ.
8. ΣτΕ (Αναστ) 398/2012, ΝΟΜΟΣ.
9. ΣτΕ 2694/2012, ΝΟΜΟΣ. ΣτΕ 2312/2012, ΝΟΜΟΣ.
10. ΣτΕ 3791/2007, ΝΟΜΟΣ
11. ΣτΕ 838/2008, ΔΦορΝ 2009 879.
12. ΣτΕ 1226/2014, ΝΟΜΟΣ. ΣτΕ 1088/2009 (Αναστ), ΝΟΜΟΣ.
13. Βλ. Τάχο, ΔικΠροστΠ, σ. 21.
14. Βλ. σχετικά άρθρο 45, παρ. 8, εδ. δ’, ν. 998/1979 (όπως αντικαταστάθηκε από το άρθρο 36 ν. 4280/2014, ΦΕΚ Α΄,159/8.8.2014).
15. Το δασικό περιβάλλον εντάσσεται στον ευρύτερο όρο «περιβάλλον»: Δεκλερής, Δωδεκ, σ. 39 (όπου και μια συστημική περιγραφή του περιβάλλοντος).
16. ΟλΣτΕ 32/2013, ΕΔΔΔΔ 2013 100 = Αρμ 2013 1161, ΝοΒ 2013/776.
17. Ο όρος «δασική περιοχή» δηλώνει, κατά κανόνα, την εντός δάσους ή δασικής εκτάσεως συγκεκριμένη περιοχή: Έτσι, στο άρθρο 45, παρ. 3, εδ. α΄, ν. 998/1979,
18. Ο όρος «δασικές εκτάσεις» συνυπάρχει συνήθως με τον όρο «δάσος», διαφέροντας όμως από αυτόν: Βλ. το κείμενο της ερμηνευτικής δηλώσεως υπό το άρθρο 24 Συντ., σύμφωνα με το οποίο «Δασική έκταση υπάρχει όταν στο παραπάνω σύνολο η άγρια ξυλώδης βλάστηση, υψηλή ή θαμνώδης, είναι αραιά».
19. Στο κοινωνικό περιεχόμενο της ιδιοκτησίας κατά το άρθρο 17, παρ. 2, Συντ αναφέρεται η ΣτΕ 350/2013, ΝΟΜΟΣ.
20. Ο όρος «χλωρίδα» ενυπάρχει στην ερμηνευτική δήλωση υπό το άρθρο 24 Συντ ως εννοιολογικό στοιχείο του δάσους και της δασικής εκτάσεως.
21. Ο όρος «πανίδα» ενυπάρχει στην ερμηνευτική δήλωση υπό το άρθρο 24 Συντ ως εννοιολογικό στοιχείο του δάσους και της δασικής εκτάσεως.
