Επαγρύπνηση κατά προσβολών των σημάτων στην αγορά των ΗΠΑ
Ν. Λυμπέρης
Δικηγόρος, Δρ. Νομικής
Είναι αρκετές οι δυναμικές ελληνικές επιχειρήσεις που υπό συνθήκες διεθνούς ανταγωνισμού δραστηριοποιούνται σε ξένες μεγάλες αγορές, όπως αυτή των ΗΠΑ, διεκδικώντας μια θέση για τα προϊόντα τους. Μάλιστα, όπως επιβάλλει η αρχή της εδαφικότητας, ο επιμελής επιχειρηματίας φροντίζει έγκαιρα να δηλώσει τα σήματά του σύμφωνα με τις απαιτήσεις του δικαίου της χώρας υποδοχής.
Με τη συνεχή κατά τα τελευταία χρόνια διευκόλυνση πρόσβασης στο διαδίκτυο και την εξοικείωση των καταναλωτών με το ηλεκτρονικό εμπόριο, καθίσταται επιτακτική η παρουσίαση της επιχείρησης και των προϊόντων ή υπηρεσιών της σε ιστοσελίδες της ίδιας ή τρίτων. Έτσι, όμως, αυξάνονται οι κίνδυνοι προσβολής των δικαιωμάτων βιομηχανικής ιδιοκτησίας της με απρόβλεπτες συνέπειες στα συμφέροντά της στη συγκεκριμένη αγορά και όχι μόνο. Τούτο συντρέχει ιδίως στις ΗΠΑ, μια χώρα με υψηλό ποσοστό χρήσης του διαδικτύου, όχι μόνο σε σχέση με τη μονομερή παρουσίαση της επιχείρησης, αλλά και στη διαδραστική χρήση ιστοσελίδων μέσω ηλεκτρονικής κατάρτισης δικαιοπραξιών (πρβλ. το γνωστό «καλάθι» επιλογής, παραγγελίας και αγοράς προϊόντων μέσω ίντερνετ).
Οι συνηθέστεροι τρόποι προσβολής σήματος στο διαδίκτυο είναι:
- Ο κυβερνοσφετερισμός (cybersquatting), δηλ. η καταχώριση από μη δικαιούχο του σήματος ηλεκτρονικής διεύθυνσης που ταυτίζεται με αυτό, με σκοπό είτε να το εκμεταλλευτεί ο τρίτος εμπορικά, είτε να παρεμποδίσει τον αληθή σηματούχο από το να κατοχυρώσει ο ίδιος αυτό το domain name
- Η ενσωμάτωση σήματος σε αλλότρια ηλεκτρονική διεύθυνση
- Η αναφορά, χωρίς άδεια του δικαιούχου, που γίνεται στο σήμα και τα σημαινόμενα από αυτό προϊόντα στο πλαίσιο ιστοσελίδας ανταγωνιστή
- Η κατοχύρωση και χρήση ως ηλεκτρονική διεύθυνση ομόηχων με το σήμα ονομασιών, αλλά με κάποια σκόπιμη ανορθογραφία έστω και ενός στοιχείου
- Η δημιουργία συνδέσμου ονομασίας ταυτόσημης ή εντελώς παρόμοιας με το σήμα, με ιστοσελίδα που ανήκει ή χρησιμοποιείται για την προώθηση ανταγωνιστικών προϊόντων
- Η μη ζητηθείσα εμπορική επικοινωνία (spamming) με διαφημιστικές καταχωρίσεις, που σφετερίζονται το δικαίωμα στο σήμα κ.ο.κ.
Όσο αυξάνονται οι συχνά ευφάνταστοι τρόποι προσβολής ενός σήματος, άλλο τόσο επιβάλλεται η επαγρύπνηση του σηματούχου, διότι αφενός υποσκάπτεται η διακριτική δύναμη και μοναδικότητα του σήματος και αφετέρου η τυχόν αδράνεια του δικαιούχου κινδυνεύει να εκληφθεί από το δικαστήριο ως συνειδητή συμπεριφορά, που οδηγεί στην αποδυνάμωση του δικαιώματός του.
Στο άρθρο 45 του Ομοσπονδιακού Νόμου περί Σημάτων προβλέπεται, ότι κάθε συμπεριφορά του σηματούχου που κατά τη νομολογία μάλιστα συμπεριλαμβάνει και την παράλειψη ενεργού υπεράσπισης και επιβολής του δικαιώματος στο σήμα
κατά προσβολών του ή κατά ανομιμοποίητης χρήσης του, μπορεί να θεμελιώσει την εκ μέρους του προσβολέα επιτυχή ένσταση της εγκατάλειψης του σήματος («constructive abandonment»). Από τον τομέα των γνωστών σημάτων, που διακρίνουν εδώδιμα προϊόντα καθώς και υπηρεσίες εστίασης και διατροφής, αναφέρονται μεταξύ άλλων τα ακόλουθα χαρακτηριστικά παραδείγματα: ο δικαιούχος του πρότερου σήματος DOMINO SUGAR δεν απέδειξε ότι άσκησε συστηματική επαγρύπνηση κατά προσβολών του σήματός του, με αποτέλεσμα να μη δυνηθεί να αποτρέψει δικαστικά την καταχώριση του νεότερου σήματος DOMΙNO's PIZZA (Fingerhut, WIPR 2009, 81-82). Πράγματι, ο δικαιούχος του νεότερου σήματος απέδειξε αποδυνάμωση και ουσιαστική εγκατάλειψη του αρχαιότερου σήματος λόγω συνύπαρξης σημάτων DOMINO, κατά των οποίων δεν υποβλήθηκαν έγκαιρα τα δέοντα αστικά και διοικητικά ένδικα μέσα. Αντίθετα, όταν ο δικαιούχος του σήματος υπηρεσιών εστίασης και διατροφής McSLEEP hotels επιχείρησε να κάνει χρήση της υπό συζήτηση ένστασης σε βάρος του δικαιούχου του σήματος McDonald's ως προς το Mc, το δικαστήριο την απέρριψε, εκτιμώντας ότι ο δικαιούχος του παλαιότερου σήματος άσκησε πάντοτε συστηματική πολιτική επαγρύπνησης και επιβολής των δικαιωμάτων του κατά προσβολών από ενδείξεις που συνιστούν παραποίηση ή απομίμηση του σήματός του.
Ενόψει των ανωτέρω συνιστάται:
- Επαγρύπνηση κατά προσβολών που λαμβάνουν χώρα είτε στον υλικό κόσμο (marketing channels, trademark watching) είτε στον κυβερνοχώρο (μηχανές αναζήτησης).
- Χρήση, χωρίς πολύχρονη διακοπή, των σημάτων στις συναλλαγές με κάθε διαθέσιμο τρόπο (διαφήμιση, αναγραφή σήματος στα προϊόντα και τις συσκευασίες, ηλεκτρονικό εμπόριο, καταχώριση domain names κ.λπ.).
- Στρατηγική οριοθέτησης του δικαιώματος στο σήμα, ώστε να είναι σαφές πού τελειώνει η ανοχή και πού αρχίζει η επιθετική στάση της εταιρείας έναντι ανταγωνιστικής χρήσης απομιμητικών ή παραποιητικών ενδείξεων. Η τακτική επικαιροποίηοη της στρατηγικής αυτής θα πρέπει να γίνεται επί το αυστηρότερο κάθε φορά που εντείνεται στις συναλλαγές ο βαθμός χρήσης του διαδικτύου και οι αναπόδραστες προσβολές σημάτων μέσω αυτού.
Την ανάγκη εντονότερης επαγρύπνησης υποδεικνύει άλλωστε και η -κατακρινόμενη από διεθνείς κύκλους επιχειρηματιών που διαθέτουν καταχωρημένα σήματα- επιδίωξη της ICANN να απελευθερώσει τον μέχρι τώρα περιορισμένο αριθμό χορηγούμενων gTLD's (βλ. αναλυτικά http://www.icann.org). Κύρια επιχειρήματα της ICANN γι' αυτή την πρωτοβουλία της είναι η ενίσχυση του ανταγωνισμού και η διευκόλυνση ένταξης γλωσσών, όπως η αραβική, η κινεζική κ.ά., στη διεθνή διαχείριση των ηλεκτρονικών διευθύνσεων. Ανάλογη νομολογιακή αντιμετώπιση ως προς την αποδυνάμωση δικαιώματος και παρόμοιες συστάσεις επαγρύπνησης ισχύουν και για την ελληνική έννομη τάξη.
