Ελαστικές σχέσεις εργασίας

Δημήτριος Ζερδελής
Καθηγητής Νομικής Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσ/νίκης

Η ελαστικότητα, ως νέο στοιχείο των εργασιακών σχέσεων, αποτυπώνεται σε πρόσφατες μεταρρυθμίσεις της εργατικής νομοθεσίας στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης που ως στόχο έχουν τη μεγαλύτερη προσαρμογή των σχέσεων εργασίας στις πολύμορφες και μεταβαλλόμενες ανάγκες των επιχειρήσεων και στις νέες οργανωτικές δομές τους που σε μεγάλο βαθμό συνδέονται με τη νέα τεχνολογία. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές συνθέτουν το λεγόμενο «δίκαιο της ευελιξίας», ως δίκαιο παρεκκλίσεων και εξαιρέσεων από το παραδοσιακό εργατικό δίκαιο. Η αμφισβήτηση της αρχής της προστασίας, ως κυρίαρχης αρχής του εργατικού δικαίου, η μείωση της ασφάλειας που ήταν συνδεδεμένη με την παραδοσιακή σύμβαση εργασίας και η αναβάθμιση του ρόλου της ατομικής σύμβασης εργασίας ως παράγοντα διαμόρφωσης των όρων εργασίας αποτελούν τα βασικά χαρακτηριστικά του δικαίου της ευελιξίας. Στο πλαίσιο της εξέλιξης αυτής προωθούνται νέες μορφές απασχόλησης απαλλαγμένες από τους περιορισμούς που εμφανίζει η παραδοσιακή μορφή απασχόλησης, η απασχόληση με σύμβαση αορίστου χρόνου κατά πλήρες ωράριο, θεωρώντας ότι αυτές εξυπηρετούν καλύτερα τις ανάγκες των επιχειρήσεων, όπως αυτές εμφανίζονται στη μεταβιομηχανική κοινωνία. Στις νέες αυτές μορφές απασχόλησης ανήκουν η τηλεργασία, οι συμβάσεις μερικής και προσωρινής απασχόλησης, οι συμβάσεις ορισμένου χρόνου κ.ά.



Χαρακτηρίζονται ως «άτυπες» (ορθότερα «ατυπικές»), επειδή αποκλίνουν από την «τυπική σχέση εργασίας», που βασίζεται στο μοντέλο της σύμβασης εξαρτημένης εργασίας αορίστου χρόνου, στο πλαίσιο της οποίας, ο εργαζόμενος παρέχει τις υπηρεσίες του εντός των εγκαταστάσεων του εργοδότη και στο σύνολο του ημερήσιου και εβδομαδιαίου νόμιμου χρόνου εργασίας. Με την ανάπτυξη και διάδοση των νέων αυτών μορφών απασχόλησης εμφανίσθηκαν, συγχρόνως, και νέα προβλήματα, δεδομένου ότι με τις μορφές αυτές ικανοποιούνται, από τη μια μεριά, οι ανάγκες της «ευέλικτης» επιχείρησης, η ευελιξία ως προς τη διαχείριση του εργατικού δυναμικού, η ικανοποίηση όμως αυτή συνοδεύεται με αβεβαιότητα και ανασφάλεια των εργαζομένων, από την άλλη. Στόχος δεν μπορεί να είναι, φυσικά, η προώθηση μιας άνευ ορίων ελαστικότητας στις εργασιακές σχέσεις, σε βάρος της υφιστάμενης κοινωνικής προστασίας, αλλά η αναζήτηση και επίτευξη ισορροπίας ανάμεσα στην ευελιξία και στην προστασία.

Οι ατυπικές μορφές απασχόλησης, όσο και αν έχουν κοινό χαρακτηριστικό την απόκλιση από το παραδοσιακό μοντέλο της σύμβασης εργασίας, διατηρούν μεταξύ τους σημαντικές διαφορές. Κάθε μία από αυτές παρουσιάζει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και εμφανίζει ξεχωριστά προβλήματα, έτσι ώστε να μην είναι πάντοτε ευχερής η ενιαία μελέτη τους με σκοπό τη συναγωγή κοινών στοιχείων. Άλλα προβλήματα παρουσιάζει π.χ. η σύμβαση ορισμένου χρόνου και άλλα



Παρά τις διαφορές που αναμφίβολα παρουσιάζουν μεταξύ τους οι διάφορες ευέλικτες μορφές απασχόλησης, εκδηλώνουν και πολλά κοινά προβλήματα, η αντιμετώπιση των οποίων με στόχο πάντα τη σύζευξη ευελιξίας με ασφάλεια στηρίζεται σε ορισμένες κοινές ή σταθερές αρχές. Για παράδειγμα, εισάγεται το αιτιολογημένο ορισμένων μορφών ευέλικτων σχέσεων εργασίας, όπως είναι οι έκτακτες και παροδικές ανάγκες για τις συμβάσεις ορισμένου χρόνου και τις συμβάσεις προσωρινής απασχόλησης. Προβλέπεται η κατά προτεραιότητα πρόσληψη
με κανονική σχέση εργασίας εργαζομένου με ευέλικτη σχέση εργασίας. Μεταξύ βέβαια των αρχών αυτών δεσπόζουσα θέση κατέχει η αρχή της ίσης μεταχείρισης, η εφαρμογή της οποίας στοχεύει στο να αποτρέψει τους υφιστάμενους στην πράξη κινδύνους διακρίσεων σε βάρος των εργαζομένων με ευέλικτη σχέση εργασίας. Έτσι η έννοια του συγκρίσιμου εργαζομένου με σύμβαση αορίστου χρόνου πλήρους απασχόλησης καθίσταται έννοια-κλειδί για τον προσδιορισμό των δικαιωμάτων εργαζομένου με ευέλικτη σχέση εργασίας.

Και στη Χώρα μας είχαμε πρόσφατα μια σειρά σημαντικών μεταρρυθμίσεων της εργατικής νομοθεσίας. Ορισμένες από τις μεταρρυθμίσεις αυτές επιδιώκουν να ανταποκριθούν στην απαίτηση για ευελιξία στις εργασιακές σχέσεις, η οποία, στο πλαίσιο της παγκοσμιοποιημένης οικονομίας, εμφανίζεται ολοένα εντονότερη, ενώ άλλες, στο όνομα ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων και αύξησης της απασχόλησης, επιφέρουν απομείωση των δικαιωμάτων των εργαζομένων, ανατρέποντας βασικούς κανόνες της παραδοσιακής εργατικής νομοθεσίας. Όλες βέβαια οι μεταρρυθμίσεις λαμβάνουν χώρα υπό την πίεση της οικονομικής κρίσης που διέρχεται η Χώρα μας, με συνέπεια και οι μεταρρυθμίσεις αυτές που στοχεύουν στην προώθηση των νέων ευέλικτων μορφών απασχόλησης να χαρακτηρίζονται από ενίσχυση της ευελιξίας και υποχώρηση της ασφάλειας. Έτσι σημειώνεται μια απόκλιση από την ακολουθούμενη σε ευρωπαϊκό επίπεδο πολιτική σύζευξης της ευελιξίας με την ασφάλεια, η οποία φοβόμαστε ότι στο εγγύς μέλλον θα είναι ακόμη μεγαλύτερη, με συνέπεια τη μείωση της προστασίας των εργαζομένων απέναντι στους νέους κινδύνους που φέρνουν οι νέες μορφές απασχόλησης.

Ακολουθήστε μας στο Twitter Ακολουθήστε μας στο Facebook Ακολουθήστε μας στο LinkedIn

Copyright© 2006-2014 - Νομικά χρονικά - All Rights Reserved